Veel mensen die de acute fase van Covid -19 hebben overleefd, blijven langdurig last houden van de gevolgen van de ziekte, ook als ze een milde versie heben gehad. De diversiteit van de restsymptomen is groot. Voor het klinisch besluitvormingsproces door de zorgprofessional zijn kennis van die klachten en de pathofysiologie achter CSS (Chronisch Covid Syndroom ) belangrijk.

Het gevarieerde ziektebeeld na de acute SARS-CoV-2- infectie wordt in het Engels Long Covid genoemd en in het Nederlands meestal langdurige Covid. CSS wordt gedefinieerd als tekenen en symptomen die zich tijdens of na een Covid-19-infectie ontwikkelen, langer dan vier weken aanhouden en niet door een alternatieve diagnose kunnen worden verklaard. Het gaat om een combinatie van fysieke, cognitieve en psychologische klachten.

De pathofysiologie van deze relatief nieuwe aandoening is nog verre van opgehelderd. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van factoren. Doelcellen van het SARS-CoV-2-virus zijn cellen met ACE 2 receptoren, die te vinden zijn in allerlei lichaamsweefsels: in de longblaasjes, de hart-, nier-, pancreas-, darm- en zenuwcellen. Verder in hormoon producerende organen als de schildklier , eierstokken en bijnieren én in de endotheelcellen van de bloedvaten die deze organen van bloed voorzien. Dat verklaart deels de grote variatie aan Covid-19-symptomen, waarbij verschillende lichaamsweefsels schade kunnen oplopen.
Twee derde van de CCS patiënten heeft schade aan één orgaan en een kwart aan meerdere. Niet alleen door het virus maar ook door de reactie van het immuunsysteem. Een bijkomende factor bij Covid-19 is de uit de hand gelopen ontstekingsreactie (cytokinenstorm) die zich soms voordoet en die nog veel meer weefselschade veroorzaakt. Ook postvirale auto-immuniteit en bloedstollingscomplicatie kunnen voor schade zorgen. Samen zijn deze factoren aanleiding voor een groot aantal mogelijke gevolgen van een Covid-19- infectie .

De meest genoemde klacht na een Covid infectie is extreme vermoeidheid, deels te verklaren door opgelopen orgaanschade tijdens de infectie. Maar ook patiënten zonder aantoonbare lichamelijke schade kunnen volkomen uitgeput zijn na geringe inspanning. Wetenschappers van de Yale -universiteit noemen drie mogeijke redenen hiervoor.
Langdurig zieke patiënten dragen mogelijk nog besmettelijk virus in een bepaald orgaanreservoir, dat niet geïdentificeerd wordt met de gebruikelijke neustest. Een tweede verklaring is dat niet-besmettelijke reststukjes van het virus een immuunreactie veroorzaken. Een andere mogelijkheid is dat het immuunsysteem overactief blijft, ook nadat het virus is opgeruimd, vergelijkbaar met wat gebeurt na de ziekte van Pfeiffer.

Veel post-Covid-patiënten hebben last van ademhalingsproblemen. De longblaasjes en omringende haarvaten vormen belangrijke doelcellen voor het virus. Schade verstoort de longfunctie en veroorzaakt een verlaagd zuurstofniveau in het bloed , wat kan leiden tot het acute respiratory distress syndroom ( ARDS ) met vochtophoping in de longen. Het longweefsel kan bovendien, door de infectie zelf of door langdurige beademing , dusdanig beschadigd raken dat er longfibrose rond de longblaasjes optreedt. Longinhoud en zuurstofopnamecapaciteit nemen af , wat klachten geeft als dyspneu, beperkt inspanningsvermogen en vermoeidheid.
Kortademigheid als restverschijnsel kan overigens ook op onderliggende cardiovasculaire pathologie wijzen. Verder kunnen Covid-19- patiënten een verhoogd risico hebben op longembolieën. Ook dat kan leiden tot chronische pulmonale hypertensie, met inspanningstolerantie en dyspneu tot gevolg.

Covid-19 is een gevaarlijke aandoening voor iedereen met cardiovasculaire problemen, zoals hartaandoeningen of diabetes. Bij deze groep is het sterftecijfer ook hoger. Ongeveer 20 procent van de overlevenden die in het ziekenhuis werden opgenomen vanwege Covid 19 heeft virus-gerelateerde hartproblemen. Velen van hen hadden geen voorgeschiedenis van hartaandoeningen. Het virus kan op verschillende manieren hartschade veroorzaken. Hypoxie als gevolg van longschade dwingt het hart meer zuurstofarm bloed rond te pompen om aan de behoeften van de weefsels te voldoen. Het virus kan daarnaast direct myocardcellen aanvallen, terwijl ook ontsteking door een overdreven immuunreactie de hartfunctie kan verstoren: met mogelijke hartritmestoornissen als gevolg. trombose kan tot infarcten in de kransslagaders en slagaders leiden, terwijl het hart daardoor ook ongewoon dik en plakkerig bloed door het systeem moet pompen. Dit brengt het gevaar mee van cardiomyopathie. Sommige Covid-19 patiënten ontwikkelen hartfalen. Medicijnen voor hartproblemen kunnen bijwerkingen hebben zoals frequent urineren, duizeligheid, licht in het hoofd en vermoeidheid, wat van invloed kan zijn op de keuzes van de complementaire therapie.

Zowel grote als kleine bloedvaten kunnen aangetast worden door coagulopathie. Verborgen stolsels in aderen of slagaderen brengen het risico op longembolie, een hartaanval of een beroerte met zich mee. Tekenen zijn huidsymptomen, zoals coronatenen of -vingers ( huiduitslag of verkleuring ) , petechiën( puntbloedingen) of andere huiduitslag. Veel , ook jonge , post-Covid-19 patiënten blijken kwetsbaar te zijn voor ischemische of hemorragische beroertes in verband met coagulopathie. Vraag naar zaken als oedeem , kortademigheid , pijn op de borst , hoofdpijn, niet eerder voorkomende krampen en tekenen van diepveneuze trombose ( éénzijdige pijn, warmte, zwellingen /of roodheid in één been ) . De cliënt moet deze eerst rapporteren aan de arts voordat wordt begonnen met een complementaire behandeling.

Verhoogde aanwezigheid van enzymen kan wijzen op leverschade, vooral na een ernstige infectie. Het is niet duidelijk of de leverschade het gevolg is van de directe virale aanval, een extreme ontstekingsreactie of andere factoren. Een mogelijkheid is levertoxiciteit gerelateerd aan medicijngebruik. Leverdysfunctie kan de normale activiteiten beperken of oedeem in de buik of elders veroorzaken. Eventuele bijwerkingen van leverondersteunende medicatie kunnen de keuzes rond het behandeltraject beïnvloeden.

Covid-19 kan eveneens leiden tot de ontwikkeling van nieuwe of verergering van bestaande nieraandoeningen. Ook de nieren kunnen worden beschadigd door kleine stolsels en infarcten – met verstopping vande glomeruli tot gevolg – lage weefsel perfusie als gevolg van hypoxie, directe virale aanvallen op de nefronen en extreme ontstekingen door overreactie van het immuunsysteem die leiden tot weefselschade, littekenvorming en functieverlies. Veel gehospitaliseerde Covid-19 patiënten hebben dialyse nodig tijdens de acute fase van de infectie; sommigen ook nog daarna.

Verschillende Covid-gerelateerde processen kunnen spier-en gewrichtspijn veroorzaken. De diepe, ernstige pijn is niet terug te voeren op recente fysieke activiteit. Voorbeelden zijn hypoxie, inflammatie, ischemie, fibromyalgie- of chronische vermoeidheidssymptomen, teruggekeerde systemische ontsteking of rabdomyolyse: overmatige afbraak van spierweefsel.
De bij rabdomyolyse vrijkomende bijproducten beschadigen de nieren, wat leidt tot nierfalen. Is de pijn wijdverspreid, dan is het waarschijnlijk geen rabdomyolyse. Het is absoluut noodzakelijk om, vanwege het risico op nierschade, door te verwijzen naar de huisarts bij toenemende gelokaliseerde pijn, gecombineerd met tekenen van nierproblemen: veranderingen in urineren, oedeem, hoofdpijn, veranderde mentale toestand.

SARS-Co-V-2 beïnvloedt de neurologische of psychiatrische functie van veel patiënten. Verlies van reuk en smaak, gevoelloosheid, tintelingen of een andere vorm van paresthesie, duizeligheid, misselijkheid, braken, hoofdpijn, toevallen, angst en geheugenverlies zijn gemelde symptomen.
Mentale en stemmingsproblemen spelen een rol vanwege de stress die de pandemie met zich meebrengt. Het post intensive care syndroom ( PICS) is een bekend fenomeen bij mensen die op de IC hebben gelegen. Het gaat om fysieke, psychologische en cognitieve effecten van de stressvolle omgeving waarin men zich bevond (delirium, nachtmerries, paranoia ) die lang na ontslag van de IC kunnen aanhouden . Daarbij komt de stress van isolatie, aanrakingsdeprivatie, scheiding van geliefden, angst om anderen te besmetten , en de onduidelijkheid over het herstel en de gevolgen op lange termijn.

Herstellenden en hun behandelaars melden nog vele andere complicaties.

Heeft u vragen na het lezen van dit artikel , neem dan gerust contact met ons op via de contact button .

Bron: Els Smits OrthoFYto

Door verder te surfen of door op "Alle cookies accepteren" te klikken, gaat u akkoord met het opslaan van eigen cookies en cookies van derden op uw apparaat om de sitenavigatie te verbeteren, het sitegebruik te analyseren en te helpen bij onze marketinginspanningen.
Cookie Policy
Privacy Policy
Cookie Settings
Alle cookies accepteren
By continuing to browse or by clicking "Accept All Cookies" you agree to the storing of first and third-party cookies on your device to enhance site navigation, analyze site usage, and assist in our marketing efforts.
Cookie Policy
Cookie Settings
Accept All Cookies